سامانه هشدار سریع و کنترل هوایی (با نام اختصاری آواکس) یک سیستم الکترونیکی رادار محور پرنده است که با هدف انجام گشت‌های هوایی، عملیات‌های C2BM (فرماندهی و کنترل و مدیریت جنگ) طراحی شده‌است و نیروهای هوایی دفاعی و تاکتیکی از آن استفاده می‌کنند. وظیفه سیستم‌های آواکس شناسایی هواگردها، کشتی‌ها، وسایل نقلیه دیگر از مسافت‌های بسیار دور و همچنین نظارت و فرماندهی جنگ‌های هوایی از طریق راهنمایی و هدایت هواپیماهای جنگنده و حمله به زمین است.
سامانه هشدار سریع و کنترل هوایی (با نام اختصاری آواکس) یک سیستم الکترونیکی رادار محور پرنده است که با هدف انجام گشت‌های هوایی، عملیات‌های C2BM (فرماندهی و کنترل و مدیریت جنگ) طراحی شده‌است و نیروهای هوایی دفاعی و تاکتیکی از آن استفاده می‌کنند. وظیفه سیستم‌های آواکس شناسایی هواگردها، کشتی‌ها، وسایل نقلیه دیگر از مسافت‌های بسیار دور و همچنین نظارت و فرماندهی جنگ‌های هوایی از طریق راهنمایی و هدایت هواپیماهای جنگنده و حمله به زمین است.
سیستم‌های آواکس پیشرفته می‌توانند هواپیماهایی با فاصله ۴۰۰ کیلومتر (۲۵۰ مایل) را تشخیص دهند که این فاصله کاملاً دور از تیررس هر گونه سلاح ضد هوایی است. سیستم‌های آواکس می‌توانند با هواپیماهای خودی ارتباط برقرار کنند، محدوده شناسایی آنها را افزایش دهند و آنها را از دید دشمن مخفی کنند چرا که در این حالت هواپیماهای خودی از سیستم رادار آواکس استفاده می‌کند و نیازی به استفاده از سیستم رادار خود ندارد. با این وجود، هواپیماهای آواکس می‌توانند توسط هواپیماهای دشمن که خارج از محدوده شان قرار دارند ردگیری شوند. دلیل این امر این است که قدرت پالس با دور شدن از منبع کاهش می‌یابد. بنابراین سیگنالی که می‌بایست به هدف برخورد کند و برگردد می‌بایست آنقدر قوی باشد که دو برابر فاصله بین فرستنده و هدف را پوشش دهد.
هواپیماهای آواکس متعددی در کشورهای مختلف ساخته شده‌اند و در سال‌های اخیر هلیکوپترهای آواکس هم ساخته شده‌اند. این سیستم‌ها معمولا بر روی بدنه یک هواپیمای مسافربری یا ترابری نصب می‌شوند. گاهی از نام آواکس در اشاره به ای-۳ سنتری استفاده می‌شود که در واقع یکی از انواع آواکس است. در زبان انگلیسی AWACS به هواپیمای ای-۳ سنتری و AEW&C به تمام هواپیماهای هشدار سریع و فرماندهی هوایی اشاره دارد که در فارسی هر دو آنها آواکس نوشته می‌شوند.
شینوک در ایران: دستیار هوایی نهاجا و نزاجا